کمتر کسی است که نداند اگر خونرسانی به مغز انسان تنها و تنها چند دقیقه دچار اختلال گردد مرگ در انتظار چنین فردی خواهد بود لذا در امر درمان بیماران و خصوصاً بیمارانِ اورژانس، پزشک باید بسیار سریع و دقیق عمل نماید و گاه لازم است که تصمیم گیری سریع و شهامتمندانه ای داشته باشد تا فرصت طلایی زندگی بخشیدن دوباره به بیمارش را از دست ندهد و صد البته در چنین شرایطی ممکن است به دلیل تعجیل زیاد و تصمیم گیری عاجل که با هدف ایثار و کمک به بیماران صورت می پذیرد به بیمار آسیبی نیز وارد گردد. برای مثال جوانی را در نظر بگیرید که به علت تصادف شدید دچار آسیب جدّی به هر دو اندام تحتانی ، شکستگی متعدد استخوانی و لاسراسیون وسیع عضلانی و شوک هیپوولمیک به علت خونریزی بسیار شدید شده است. در چنین شرایطِ اورژانس و حساسی، پزشک بر سر دوراهی بزرگی قرار می گیرد.
راه اول: به منظورِ حفظِ جانِ بیمارو با توجه به نبودن امکانات پزشکیِ لازم، پزشک خطر نکند و هر دو پای این مرد جوان را قطع نماید . مسلماً در چنین شرایطی به احتمال زیاد حداقل، جان بیمار حفظ می گردد.
راه دوم: پزشک به منظور کمک هرچه بیشتر به بیمار و با هدف حفظ پاهای وی دست به قمار بزرگی بزند و با عنایت به امکانات اندک موجود، ساعتهای متمادی در اتاق عمل تلاش نماید تا بلکه این جوان مجبور نگردد که باقی عمر خود را روی صندلی چرخدار بگذراند. اما امکان دارد چنین ریسک بزرگی منجربه ایجاد عوارض عدیده از جمله رابدومیولیز، آمبولی، عفوت، سپتی سمی و .... گردد که در نهایت این جوان را به کام مرگ بکشاند.
حال سوال اساسی این است که در چنین وضعیتی چه باید کرد؟ آیا پزشک باید ریسک نکند و راه حل ساده تر و کم خطرتر را برگزیند؟ و یا باید خود و بیمار را در معرض خطر و ریسک قرار داده و تلاش برای بهبودی مناسبتر بیمارش نماید؟
در شرایط کنونی که کابوس صدور احکام زندان برای پزشکان و سایر کادر درمانی وجود دارد بیم این می رود که پزشکان به منظور جلوگیری از درگیری قضایی و زندانی شدن، شهامت و قدرت تصمیم گیری سریع و شجاعانه را از دست بدهند و به بیان دیگر برای حفظ آرامش زندگی خود و خانواده اشان دست به ریسک و تلاش شجاعانه با هدف کمک به بیمار خود نزنند!
اگر پزشک بترسد مسلماً قدرت تصمیم گیری عاجل و شهامتمندانه را از دست می دهد و صد البته این بیمار است که باید بهای بزرگِ ترسیدن پزشک را بپردازد. از این روست که ترساندن پزشک و کادر درمانی از مجازاتهایی همچون زندان، دودی به پا خواهد کرد و قبل از هرکس در چشم بیماران خواهد رفت.
نکته مهم دیگر در امر صدور احکام زندان برای پزشکان پدیده طب دفاعی می باشد که متأسفانه تا حدودی جامعه پزشکی به آن مبتلا شده است. که برای روشنتر شدن موضوع به مثال زیر توجه فرمایید:
بسیاری از بیماران در شرایط بحرانی و یا حداقل در وضعیتی که نیاز به اقدامات پزشکی اورژانس دارند به مرکز درمانی آورده میشوند. حال اگر پزشک و کادر درمانی چنین احساسی را داشته باشند که اگر این بیمار در مرکز درمانی ایشان بمیرد و شکایتی صورت گیرد ممکن است منجر به زندانی شدن پزشک گردد شاید چنین ذهنیتی ایجاد گردد که بهتر باشد بیماران بدحال را از ابتدا نپذیرفته و به هر دلیل و بهانه بیمار را به یک مرکز درمانی دیگر ارجاع کنند تا از این طریق از مواجهه با حکم زندان پیشگیری گردد که چنین اقدامی در واقع پاک کردن صورت مسئله است. اما آیا جامعه پزشکی که در ابتدای دوران فعالیت حرفه ای خود به درگاه خداوند بزرگ سوگند یاد کرده است باید آنچنان ترسانده شود که دست به چنین اقدامی بزند و یا باید محیط شغلی و حرفه ای همراه با امنیت برای وی فراهم گردد که با تمام وجود در جهت کمک به بیماران بکوشد حتی اگر بیمار بدحال بوده و امکان بهبودی و نجات وی بسیار کم باشد.
اما ترساندن پزشکان یک معضل بزرگ اقتصادی نیز ایجاد می نماید که بد نیست در اینجا به این مورد نیز پرداخته شود. مسلماً تکنولوژی در طی دو دهه گذشته با سرعت بسیار باور نکردنی پیشرفتهای چشمگیری داشته است که این پیشرفت خیره کننده در دانش پزشکی نیز بسیار بزرگ و شامخ بوده است و امروز با تکنولوژی CTscan ، MRI و بسیاری روشهای تشخیصی و درمانی وابسته به این تکنولوژی پیشرفته بسیاری از بیماریها تشخیص داده شده و بسیاری از بیماران درمان می شوند. اما ترساندن پزشکان از زندان ممکن است پزشکان را چنان به لاک دفاعی فرو برد که ایشان برای پیشگیری از شکایت و در نتیجه محکومیت به صورت غیر منطقی و بی مهابا اقدام به صدور دستور درخواست چنین اقدامات تشخیصی پر هزینه ای نمایند و حال فرض کنید اگر هر پزشک تنها روزی یک تست تشخیصی پر هزینه بی مورد برای بیمارانش درخواست نماید و فرض کنیم که تعداد پزشکانی که به چنین امری مبادرت می ورزند یک صد هزار نفر باشند در نتیجه روزانه یک صدهزار درخواست بی مورد خواهیم داشت که اگر هزینه هر درخواست را دو میلیون ریال در نظر بگیریم مبلغی بالغ بالغ بر 20.000.000.000 ریال در روز هزینه بی مورد خواهد شد که اگر این مبلغ را در عدد 365 روز ضرب نماییم مبلغ نهایی عددی نجومی خواهد گردید یعنی 73.000.000.000.000 ریال که چنین هزینه ای تنها و تنها ناشی از فرو رفتن پزشکان در لاک دفاعی و ترس از صدور احکام زندان می باشد.
آیا تا کنون فکر کرده اید که چنین مبلغی اگر وارد بودجه وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی گردد چه تحول بزرگی ایجاد خواهد نمود و برای مثال با چنین بودجه ای چند بیمارستان میتوان ساخت؟ شاید لازم باشد که مسئولین محترم با حرکتی هوشمندانه و مدبرانه ضمن ایجاد آرامش و امنیت در حرفه مقدس پزشکی و برداشتن مجازات زندان برای این قشرِ زحمتکش، تحول بزرگتری در سیستم بهداشت و درمان کشور ایجاد نمایند. به امید آن روز