با توجه به افزایش کیفی و کمی تخصصهای مختلف در طی دو دهه گذشت در کشورمان ، بسیاری از فعالیتهای درمانی اغلب به صورت تخصصی انجام می پذیرد برای مثال تا چندین سال قبل رشته ای به نام ارتوپدی وجود نداشت و متخصصان جراحی کار متخصصان ارتوپدی فعلی را نیز انجام می دادند همینطور فعالیت پزشکان عمومی در طی سالهای گذشته به دلیل نبودن و یا کمبود متخصص در بسیاری از رشته ها ، بسیار گسترده تر از زمان حال بود به طوری که پزشکان عمومی تقریباً تمام وظایف متخصصین داخلی را انجام می دادند.
رشد و توسعه علوم پزشکی، ایجاد رشته های تخصصی متعددی را به ارمغان آورد و در این شرایط بسیاری از پزشکان بعد از دریافت مدرک عمومی(MD) ، در یک رشته تخصصی ادامه تحصیل میدهند و تمام انرژی خود را صرف کسب دانش و مهارت در آن رشته می نمایند و مسلماً با گسترش روزافزون کمی و کیفی دانش پزشکی دیگر نمی توان توقع داشت که مثلاً یک متخصص داخلی ، تبحر لازم در انجام اعمال جراحی را داشته باشد و همینطور یک رادیولوژیست ،توانایی انجام کاشت حلزون شنوایی در گوش را که توسط یک متخصص گوش و حلق و بینی انجام می شود داشته باشد
در این حال است که جامعه پزشکی به منظور درمان بهتر و کاملتر بیماران، بیش از پیش نیازمند درخواست مشاوره از همکاران خود در رشته های مختلف تخصصی پزشکی می باشد
اما درخواست مشاوره پزشکی نیز مانند هر فعالیت دیگر جامعه پزشکی دارای ضوابط ،قواعد و اصولی می باشد که متأسفانه حداقل در کشور ما هیچکس به آن نپرداخته وتاکنون این قواعد و قوانین در یکجا گرد آوری نشده و ظرایف قانونی و اخلاقی آن مورد بررسی قرار نگرفته است
مؤلفین این مقاله قصد دارند تا تمامی اصول قانونی و اخلاقی و ضوابط مربوط به این امر را در این مقاله گرد آوری نموده و به توضیح و تفسیر موارد مربوطه بپردازند
تعریف:
منظوراز مشاوره ، خدمات ارائه شده توسط پزشکی است که نظرات وی توسط پزشک دیگر یا یک مرکز درمانی ، به منظور ارزیابی یا درمان بیماری یا حل مشکل درمانی یک بیمار مورد درخواست واقع شده است. مشاوره ممکن است درمنزل، مطب ، بیمارستان یا مرکز مراقبتهای ویژه صورت گیرد
ذکر این نکته لازم به نظر می رسد که مواردی وجود دارد که پزشک مورد مشاوره ممکن است نهایتاً قسمتی یا تمام درمان بیمار را بر عهد گیرد و یا برای ارزیابی یا درمان بیشتر و بهتر نیاز به ویزیتهای مکرر بیمار داشته باشد ولی باید به این نکته مهم اشاره نمود که پس از در خواست مشاوره ، ادامه پیگیری بیمار بر عهده پزشک مورد مشاوره نخواهد بود و مسئول اصلی بیمار پزشک معالج می باشد
تفاوت مشاوره با ارجاع بیمار:
ارجاع بیمار عبارتست از : انتقال مراقبتهای ویژه یا کلی یک بیمار از پزشکی به پزشک دیگر که این امر کاملاً از مفهوم مشاوره جدا می باشد
در مواردی که پزشک معالج به منظور ادامه معالجه بیمار یا انجام عمل جراحی و چگونگی انجام آن و یا هر اقدام دیگری که لازم است به منظور معالجه بیمار انجام دهد نیاز به مشاوره پزشکی داشته باشد انتخاب پزشک مشاور می بایست با توافق بیمار و بستگان او صورت گیرد
یکی از دلایل عمده حساسیت قانونگذار در این مورد ، حفظ اسرار پزشکی است
اما توافق بیمار یا بستگان وی با انتخاب پزشک مشاور بدین معنی نیست که هر پزشکی که آنها معرفی کردند ، پزشک معالج مکلف به پذیرش و موافق با اوست بلکه اساساً انتخاب پزشک مشاور می بایست با توافق طرفین باشد و پزشک نیز همانند بیمار می تواند از پذیرش پزشک مشاوری که از طرف بیمار یا اطرافیان وی معرفی شده است سر باز زند
مطلب بالا اشاره به ماده 20 آیین نامه انتظامی دارد که می گوید" در مواردی که مشاوره پزشکی لازم باشد انتخاب پزشک مشاور با توافق بیمار و بستگان او و پزشک معالج به عمل می آید".
ماده 18:در صورتی که بیمار یا خانواده او بدون اطلاع پزشک معالج از پزشک دیگری برای درمان بیمار دعوت کنند ، پزشک اول می تواند از ادامه معالجه بیمار خودداری کند مگر اینکه این دعوت در مواقع فوری و ضروری باشد
چه کسی مجاز به درخواست مشاوره پزشکی است؟
مسلماً در خواست مشاوره باید توسط پزشک معالج و یا از طرف وی صورت گیرد این مورد دستیارانی را که مستقیماً با بیمار در رابطه درمانی می باشند نیز شامل می شود
انواع مشاوره :
1) مشاوره اورژانس
2) مشاوره غیر اورژانس
در فرم در خواست مشاوره قسمتی به تعیین نوع مشاوره اختصاص داده شده است که اورژانس یا غیر اورژانس بودن مشاوره را تعین می کند مسلماً در یک مشاوره اورژانس لازم است که انجام آن در اولین فرصت و کمترین زمان ممکن صورت پذیرد یعنی پزشک آنکال باید بلافاصله و بدون فوت وقت مشاوره را انجام دهد ( یا دستیار مربوطه که در بیمارستان حاضر است فوراً بیمار را ویزیت نموده مشاوره را پاسخ دهد) امایک مشاوره غیر اورژانس در عین حال که باید انجام گیرد ولی برای انجام آن فرصت بیشتری وجود دارد ولی این امر بدان معنی نیست که پزشک مورد مشاوره مخیر است که در هر زمان که خواست بر بالین بیمار حاضر گردد بلكه اين مشاوره نيز بايد در اولين زمان ممكن اداري انجام گيرد براي مثال اگر درخواست مشاوره در ساعت 20 صورت گرفته است لازم است كه مشاوره در اوايل ساعت اداري روز بعد انجام شود
تعیین اینکه یک مشاوره اورژانس است یا خیر با پزشک درخواست کننده مشاوره است که در برگه مشاوره به آن اشاره می گردد
اگر مشاوره ای که اورژانس می باشد به طور غیر اورژانس درخواست گردد و انجام با تأخیر آن باعث ایجاد آسیب جسمی یا روحی ــ روانی به بیمار گردد در این حالت پزشک درخواست کننده مشاوره مسئول است اما در صورتی که پزشکی مشاوره را در زمان تعیین شده انجام ندهد و بیماردچار عوارض و مشکلاتی گردد و یا فوت نماید که به دلیل انجام نگرفتن آن مشاوره باشد و یا عدم انجام آن باعث ایجاد اختلال و اشکال در تصمیم گیری و درمان بیمار شده باشد در این حالت پزشک مورد مشاوره مقصر است و قصوری از نوع بی مبالاتی انجام داده است
بعد از درخواست مشاوره پرستار( یا منشی بخش) بخش موظف است که در مورد مشاوره اورژانس بلافاصله پزشک مورد مشاوره را در جریان قرار دهد ( در هر ساعت از شبانه روز که باشد) اما در مورد مشاوره غیر اورژانس پزشک مربوطه باید در اولین زمان متعارف در جریان قرار گیرد
اگر سرویس درمانی خاصی مورد مشاوره قرار گیرد در اینجا پزشک مسئول یا انکال یا رزیدنت مسئول موظف است مشاوره را انجام دهد
چه کسی مجاز به دادن پاسخ مشاوره است؟
پزشک مربوطه یا دستیار تحت آموزش وی مجاز به پاسخ مشاوره است ( انترن نمی تواند پاسخ مشاوره را بدهد مگر تحت نظر و با حضور دستیار مربوطه یا پزشک معالج) ولی در نهایت این پزشک مسئول یا دستیارمربوطه است که باید آن را امضاء نموده و مسئولیت مطالب ثبت شده را به عهده بگیرد
رزیدنت سال پایین در صورت دادن پاسخ مشاوره بدون اطلاع دستیار سال بالا و یا اتند مربوطه ، نسبت به مطالبی که د رپرونده می نویسد مسئول است و اگر با اطلاع و اجازه ایشان باشد باید این امر را در پاسخ مشاوره ذکر نماید
آیا پزشک درخواست کننده ملزم به انجام تمامی نظرات پزشکی است که مورد مشاوره قرار گرفته است؟
مسلماً خیر بلکه پزشک معالج در این امر اختیار تام دارد ولی درعین حال که، پزشک معالج دارای اختیار است دارای مسئولیت نیز می باشد
حدود اختیارات قانونی پزشک معالج و پزشک مشاور تا چه حد می باشد؟
مسلماً مسئول اصلی بیمار پزشک معالج است و دستورات و نظرات پزشک مشاور باید با نظر واجازه پزشک معالج انجام گیرد اگر پزشک معالج دستورات صحیح و منطقی پزشک مشاوررا نپذیرد و بر اثر این امر بیمار دچار آسیب یا مشکلی شود ، پزشک معالج مسئول خواهد بود اما اگر پزشک مشاور در امر تشخیص و درمان بیمار دچار خطایی شده باشد و انجام این دستورات اشتباه باعث بروز عوارضی برای بیمار گردد در این حالت پزشک مشاور مسئول اصلی می باشد